WaterReserve

De klimaatvoorspellingen gaan uit van droge zomers met een vermindering van het aantal regendagen. De tijdstippen waarop wel neerslag valt, zullen intenser zijn. De laatste jaren lijken die voorspellingen bevestigd te worden met meldingen van lokale en kortstondige wateroverlast. Intensere regenbuien in combinatie de hoge verhardingsgraad in Vlaanderen, maakt dat een hemelwaterplan een noodzaak is geworden. Eén van de belangrijke pijlers hierbij is om zoveel mogelijk water te laten infiltreren. Het landbouwgebied biedt hiervoor een enorm potentieel. De droge zomers die zich sinds 2017 als wederkerend laten opmerken, doen het besef bij tuinbouwers groeien dat er structurele oplossingen nodig zijn om de bodem van voldoende water te voorzien. Temeer daar de natuurlijke waterbronnen meer en meer onder druk komen te staan. Een simpele éénzijdige oplossing voor het probleem is niet voorhanden. Wel kan er ingezet worden op verschillende pistes die voor een duurzame watervoorziening zorgen. Een eerste hoofddoelstelling van WaterReserve is de uitwerking van een technisch luik dat tegemoetkomt aan de concrete vragen van land- en tuinbouwbedrijven. Met tastbare acties op verschillende praktijkpercelen wordt water opgehouden en/of geïnfiltreerd (subirrigatie). Drie scenario’s worden uitgewerkt naargelang de opportuniteiten en de ligging van het perceel:

1. Omvorming naar klassieke peilgestuurde drainage. Er wordt daarbij een zo hoog mogelijk grondwaterpeil aangehouden. De hoeveelheid water die zo gebufferd blijft, kan reeds een belangrijke waterbesparing opleveren doordat minder snel geïrrigeerd hoeft te worden.

2. Rechtstreeks zuiver hemelwater aansluiten op het drainagesysteem. Dit hemelwater is afkomstig van omliggende verharding (daken van loodsen of serre) en kan aangesloten worden op de verzameldrain van een perceel. Het extra gebufferde water zorgt voor een ontlasting op de waterloop.

3. Subirrigatie realiseren in combinatie met kleinschalige stuwen. De stuwen zorgen voor het ophouden van water na buien, waarna het verhoogde peil infiltratie toelaat.

De tweede doelstelling wil inzichten verkrijgen in de effecten van bovengenoemde acties. Deelnemende bedrijven zijn erg geëngageerd en willen vooruitdenken door met bovenstaande principes aan de slag te gaan. Er komen hierbij terechte vragen naar boven zoals onder andere:

– Hoe fluctueert het waterpeil op de locatie

– Hoeveel water kan geïnfiltreerd worden in landbouwgebied (afhankelijk van locatie/techniek)

– Aandeel opgehouden water dat infiltreert naar grondwater of opgehouden in de bodem (en dient tot

capillaire opstijging)

– Hoe hoog kan de grondwatertafel opgetrokken worden zonder hinder voor mechanisatie

– Is er een mogelijkheid om huidig drainagesysteem om te vormen voor subirrigatie

– Biedt een lokaal stuwtje mogelijkheden om water te laten infiltreren

Om hierop antwoord te bieden, is er monitoring voorzien van de waterpeilen in de bodem en op het watersysteem, debieten op moerbuizen en bodemvochtmetingen. Bovendien kan de dataset ook beschikbaar gesteld worden in een ruimer kader waarbij structurele inrichting van een gebied kan gebeuren. De derde hoofddoelstelling van WaterReserve is het verenigen van de land- en tuinbouwers in de deze operationele groep. Zij hebben een enthousiaste en verfrissende kijk op de infiltratie van hemelwater en zijn bereid de beschreven scenario’s uit te rollen. Het is echter een meerwaarde om hun ervaringen ook onderling te laten uitwisselen. Uit de interactie komen wellicht nog interessante pistes, bemerkingen, valkuilen naar boven die relevant kunnen zijn voor elkaar. WaterReserve betrekt ook andere actoren die actief zijn in het beheer van de waterlopen of bij het opmaken van hemelwaterplannen. Uit verschillende contacten en samenwerking in andere projecten met deze actoren blijkt hun interesse om de land- en tuinbouwsector te betrekken in een integraal verhaal rond waterberging. Momenteel is echter nog onvoldoende affiniteit met de sector. Het samenbrengen van deze actoren met de tuinbouwbedrijven en hun cases is de kern van een operationele groep. Het oprichten van een werkgroep tussen tuinbouwbedrijven en waterbeheerders is een belangrijke actie. Eveneens ontbreken momenteel nog resultaten die het infiltratiepotentieel van landbouwgebied onderstrepen. De verwerkte resultaten worden op de deze werkgroepen voorgesteld waarna verdere interactie kan plaatsvinden. Het valt te verwachten dat verder acties of andere initiatieven kunnen uitgroeien uit deze werkgroep zodat het bufferen van water vlotter geïmplementeerd gaat worden in de praktijk, zowel vanuit de individuele teler als vanuit een geïntegreerde collectieve aanpak bij de uitrol van hemelwaterplannen. De laatste hoofddoelstelling richt zich op de wijde verspreiding van de resultaten maar ook de aanpak van het probleem. WaterReserve wil de kennis en de ervaringen die opgedaan worden ook laten doorstromen naar toekomstige plannen van waterbeheerders zodat ook in andere regio’s ideeën rond waterberging in landbouw kunnen gerealiseerd worden. In deze operationele groep wordt gewerkt vertrekkende van concrete situaties of opportuniteiten die zich op de deelnemende bedrijven voordoen. Deze praktijkcases kunnen bij toekomstig (hemelwater)plannen eerder structureel ingepland worden waar mogelijk. De verdienste van deze operationele groep wordt daardoor gemaximaliseerd.

Door de veelheid aan praktijkvelden worden er ook verschillende veldbezoeken georganiseerd en krijgen de activiteiten en resultaten ruime aandacht in diverse mediakanalen. Deze zijn gericht op de land- en tuinbouwsector maar ook op een algemeen publiek van burgers en omwonenden. In functie van het publiek wordt het gepastkanaal gekozen, gaande van artikels, tot social media, korte filmpjes en webinars. Door de betrokkenheid van PSKW en Stad Mechelen in internationale “WaterSmartness” projecten wordt kenbaarheid gegeven aan de doelstellingen en resultaten van deze operationele groep.